Firdevsi (940 – 1020) ünlü eseri Şahnâme’de zalim ve şeytani bir kişilik olan kral Zahhak ile hak ve iyiliği temsil eden genç Faraydun (~ MÖ 1500) arasındaki mücadeleyi hikâye eder. Zerdüştlük (Zoroaster) inancında kötülüğü temsil eden Ahriman, Zahhak’ın aklına işler, kral olan babasını öldürerek tahta çıkmasının gerekli olduğunu binbir dille anlatır. Kulağına yapacaklarını fısıldarken, bir yandan da Zahhak’ın her iki omzuna birer yılan yerleştirir. Sonunda Zahhak babasını öldürür ve tahta geçer. Kral giderek zalim bir tirana dönüşür. Halka yapmadığını bırakmaz. Derken omzundaki yılanlar hiç doymaz olur. Bu durumu izleyen Ahriman yine bir cin fikirle gelir ve yılanları doyurmazsa Zahhak’ın beyninin hastalanacağını haber verir. Onları doyurmanın çaresinin ise gençlerin beynini yedirmek olduğunu söyler. Bunun üzerine hiç vakit kaybetmeyen kral katliama başlar. Memleketin gençleri birer birer sonraları ikişer ikişer saraya öldürülmeye götürülür. Sarayın geniş yeraltı katı bu işlere ayrılır. Halk çaresizlik, güçsüzlük içinde sürüklenirken, korkudan hiç bir şey yapamaz olur. Günler böyle geçip giderken memleketin gençleri ya başka yerlere kaçtıkları ya da öldürüldükleri için sayıları gitgide azalır. Umutsuzluk öyle sarmış ki memlekete ilkbahar gelmez olur.
Bu zulme artık dayanamayan demirci Kâve’nin geriye kalan son ve en küçük oğlu, birkaç arkadaşıyla birleşerek gizlice demirden silahlar yapmaya başlar. Silahları, annesiyle yaşayan cesur, iyi yürekli ve “gözünün feri” ile tanınmış genç Faraydun’un köyünde toplarlar. Faraydun’un önderleri olmasını isterler, o da kabul eder. Halkı gözü doymak bilmeyen zalim kraldan kurtarma planı kurmaya başlarlar.
Gelecek olan isyanı haber alan kral, demirci Kâve’yle anlaşarak isyanı bastırmak ister. Demircinin son oğlunun hayatını bağışlamak karşılığında kralı temize çıkaracak ve isyanı engelleyecek işbirliği talep eder. Demirci, kralın sunduğu tüm teklifleri yırtar atar, demir topuzunu omzuna koyar ve oradan ayrılır. Topuzunu halk adına savaşması için Faraydun’a verir.
Demirden yaptıkları silahlarını alan gençler, tepelerde yaktıkları ateşlerle haberleşerek toplanır ve 20 Mart günü zalim kralın sarayının bulunduğu şehre girerler. Faraydun topuzuyla krala vurur ancak Zerdüşt inançta iyiliğin temsili yüce Ahura Mazda’nın “ öldürme onu ” diyen buyruğuna uyarak öldürmez.
Demavend dağında yükseklerde bir mağarada Zahhak’ı mağaranın duvarlarındaki uzun çivilere bağlarlar. Zahhak ölmez, insan var olduğu müddetçe dünyanın sonuna kadar orada kalacaktır.
Bütün bu yaşananlardan sonra ülkeye yeniden bahar gelir, herşey neşeyle yeşillenir, tomurcuklanır. Tüm tepelerde özgürlüğü ve baharı kutlamak için ateşler yakılır, sofralar kurulur, halk müzikler eşliğinde danseder. Ülkeye çöken karanlık, gençlerin yürekli gayretleri sonucu gelen baharla aydınlanır. Bolluk ve bereket artar.
Yeni yılın ilk günü ve yepyeni bir dönemin başlangıcı olarak kabul edilen Nevruz, ilkçağlardan beri Mezopotamya’da kutlanırmış. Zerdüşt ve Perslerin yaşantılarında, maddi ve manevi temizliğin, canlanmanın, tazelenen neşelerin ve yeni başlangıçların zamanı olarak kabul edilmiş, günümüze kadar gelmiş. Nevruz günü, yeni yıl için bereketi ve sağlığı temsil eden buğday çimi, sümbül çiçeği, ayna, sirke, iğde gibi sembollerle sofrayı süslemek, coşkulu müziklerle dansetmek, sağlık dileyerek ateşten atlamak gelenekleri sürer gelir.
Sağlıklı, aydınlık, yürekli bir bahar dileğiyle…
Duygu Bruce
