Ruhun elle çalışmadığı yerde sanat yoktur.
Usta sanatçı ve bilim adamı Leonardo da Vinci (1452-1519), insan vücudu ile ruhun gerçeğini ve insanın evrendeki yerini bilmeye adadığı hayatında yaptığı eserlerin hepsi birer baş yapıt olarak kabul görür. Anatomi, botanik, matematik, mühendislik ve fizik alanlarında sahip olduğu derin bilgi birikimini eserlerine yansıtmış, matematiği ve ışığı ustaca kullanarak resimlerini adeta canlandırmıştı. Yaptığı onlarca çizim ile gözlem ve deneylerine dayanan bilimsel bulguları bine yakın yaprakta ve not defterlerlerinde korunarak günümüze gelir. İçlerinden bazıları, ölümünün 500. yılı anısına 2019 yılında Paris’teki Louvre Müzesi ’nde sergilenir.
Her zaman yanında bir not defteri taşır, yaptığı keskin gözlemlerini mükemmel ustalıkla defterine çizermiş. Üstün matematiksel bilgisini ve ışığın kurallarını çalışmalarında öyle ileri düzey bir hesap işi ve ustalıkla yansıtmış ki günümüzde dahi özel karbon ve kızıl ötesi reflektografi teknikleriyle resimlerinin katmanlarını çözmeyi amaçlayan araştırılmalar sürdürülmekte.
Suyun yüzündeki ufacık bir kıpırtıdan, kuşun kanat çırpmasına ve insan bedenindeki kaslara kadar her şeyi şevkle ve kesintisiz bir dikkatle gözlemler ve der ki :
Anlamadığım şeylere cevaplar bulmak için kırlarda dolaşırım … Bu sorular ve diğer garip tabiat olayları hayatım boyunca düşüncelerimi meşgul eder durur…
Da Vinci için doğadaki herhangi bir fenomen araştırılmaya, gözlemlenmeye ve üzerinde deney yapmaya değerdi. Ancak ışık, onun için her zaman öncelikli olmuştur :
Hakiki fenomenlerin arasında en büyüleyici olanı ışıktır.
Işığa bak ve güzelliğine hayran ol. Gözlerini kapat ve sonra tekrar bak: gördüklerin artık orada değil; ve daha sonra göreceğin şey de henüz değil.
Çalışmalarındaki mükemmel ışık kullanımı, resimlerini adeta canlandırır ve onun eserlerini diğerlerinden ayırt eder. Özellikle önde gelen bazı figürleri — Lady Ermine, Mona Lisa, La Belle Ferronnière ve Aziz John the Baptiste — bakanın gözlerinde de bir ışık kamaştırırken insanı derin bir hayrette bırakır.
Tuvalinden yayılan ışığın sırrını, göz ve gözden yansıtılan ile açıklar :
Gözler, doğanın sonsuz çalışmasını tam olarak ve bolca takdir etmenin başlıca aracıdır.
Göz, insanlığın tüm sanatlarına öğüt verir… matematiğin tacıdır… mimariyi, perspektifi ve ilahi resim sanatını hep göz doğurmuştur. Resim yapmak gözün on işlevinin tümünü, yani karanlık, ışık, vücut, renk, şekil, konum, uzaklık, yakınlık, hareket ve dinlenmeyi içerir.
Gözün mucizevi harikalarını sıralarken ruha değinir ve gözün, bedene hapsolmuş ruhun penceresi olduğundan söz eder :
Gözün uğruna ruh bedensel hapishanede kalmaya katlanır, çünkü göz olmaksızın böyle bir hapis işkencedir. Bu kadar küçük bir alanın aslında tüm evrenin imajını barındırıp doğrulayabileceğine kim inanır ?
Duygu Bruce
8 Mayıs, 2021
